13 Nisan 2010 Salı

اورمو صنعتچيسي پريسا ارسالان





اورمو صنعتچيسي پريسا ارسالان

پريسا ارسالان يئني بير سس، يئني بير نفس و يئني بير اولونتو (فئنومئن) اولاراق موسيقي دونياميزا قدم قويموشدور. اورمولو گنج خانيم صنعت دونياميزا گيرر گيرمز اؤز اوستاجا و اؤزونه مخصوص ايفالاري ايله يئني سسه احتيياجي اولان تورک دينله یيجيلري نين ايچدونياسيندا آرتيق اؤزونه يئر ائتميشدير. پريسا ارسالانين نفه سينده، سسينده و ايفاسيندا بير اؤزلليک سئزيلمکده دير. او دا بو کي، بو خانيم اوزون زاماندان بري ائنئرژيسيني، حياتيني بو صنعته، موسيقي صنعتينه حصر ائتميش کيمي گؤرونور. پريسا ارسالان موحيطين بللي باسقيلارينا رغمن موسيقي صنعتي نين درينليکلرينه وارماق اوچون گئنيش چاليشمالار ايچينده بولوندوغونو اوستاجا ايفالاري ايله گؤسترمکده دير.

اصلینده، بعضن صنعت آدامي اوچون ياساقلار اولوملو (olumlu- مثبت) تاثير گؤسترير. چونکو ياساقلاري آشماغا حصر ائديلن ائنئرژي و ديره نيش، ايستر ايستمز صنعته يانسييير. صنعت اينسانلارين گيزلين دويقولاريني اينجه و ائستئتيک بيچيمده يانسيتما ائيله ميدير. صنعت قدر حياتيميزي اؤزونه مشغول ائدن باشقا بير شئي يوخدور. آنجاق هر بير فردين وارليغيندا داغينيق اولاراق وار اولان صنعت دويقوسو بعضن بير فردين ياراديجيليغيندا اوداقلانميش (مرکزلشميش) اولور. مثلن شهرييارين «حئيدر بابايا سالام» اثرينده کئچن اولايلار، دويقولار هر تک تکيميزين بيلينجالتيميزدا (ضمیر ناخودآگاه) داغينيق شکيلده ياشاماقدادير. آنجاق شهرييار ياراديجيليغيندا اورتاق دويقولاريميز بيللورلاشميشدير. بو اوزدن ده شهرييار ياراديجليغيني دوغما، ياخين حيسس ائديريک. بو دوروم بوتون صنعت تورلري اوچون کئچرليدير. پريسا ارسالان ايفاسي نين ايچيميزده اوياتديغي دويقولار دا بو توردَندير. پريسانين سسي روح دونياميزدان بيزه سسله نيرميش کيميدير. چونکو اونون نفه سينده بعضي گيزلين و آنلاديلماسي زور اولان دويقولار بيزيم ايچيميزده ساخلیدیر.

پريسانين نفه سينده ياساقلانميش قادين دويقولاريني سئزمک ده مومکون. بو سسين درينليگي، سادجه پريسانين بيرئيسل (فردی) روح دونياسينا دايانماماقدادير. بو نفسده هم ده بير گؤرَو (رسالت) وار. اولوسلارين روحو صنعت دونياسيندا اؤز ائوريليم (تکامول) سورجيني ياشار. روح ندير؟ روح بير تورلو گئرچکله شيم سورجيدير. گئرچکله شن ايچسَل (داخيلي) ائنئرژيدير. بو دا ان باريز شکيلده صنعتده گئرچکله شيم بيچيميني تاپار. کوللئکتيو معنوي احتيياجلار اؤزونو بير بيرئيين روحسال وارليغينا يوکله ديگي، يوکلنديگي زامان بؤيوک صنعت اثري يارانير. ندن؟ چونکو صنعت اينسانلارين روحونو، ايچسل دويقولاريني درينلشدرر، گئنيشله در و ائستئتيزه ائدر. وارليق صنعتده فرقلي قاورانيلير. اصلینده صنعت بير ايدراک ائتمه ايشي دئييلدير. صنعت دويقولار دولاييسييلا اؤزومسه مه سورَجيدير. وارليغي اسرارانگيز بير شکيلده اؤزومسه مه سورجيدير. بو دوغرولتودا موسيقي صنعتي نين آيريجاليغي وار. بو گونه قدر بير چوخ ايفاچيلاردان دينله ديگيميز ماهنيلاري پريسانين سسينده دينله مک چوخ سئويمليدير. چونکو پريسانين سسي و سليقه سي بوتون بو سليقه لر ايچينده يئنيدير، دويقولانديريجيدير. پريسانين سسينده کي بو دادليليق و ائتکيله یيجيليک هاردان قايناقلانير؟

پريسا ارسالان ايلک اؤنجه بير اوزاندير. اوزان صنعتي نين سيرلريني بيلمک، تورک موسيقيچيسي اوچون چوخ اؤنمليدير. چونکو اوزان صنعتي اؤز ياپيسيندا درين تاريخي خاطيره لري، سيرلي سسلري بارينديرماقدادير. اوزان صنعتيني ياخشي بيلن پريسانین اؤز ايفاسيندا بو اولاناقدان دا يارارلانديغي گؤرولمکده دير. بلکه پريسا اؤزو بونون بيلينجينده اولماز. آنجاق اونون ساز ايفاسي و ساز صنعتيندن قايناقلانان بعضي گؤزلليکلر پريسانين سسيني، نفه سيني، دويقولاريني چئورله ميشدير. پريسانين وارليغي ايله قايناييب قاريشميش کیمی گؤرونور بو صنعت. اوزان صنعتي تورک موسيقيسي اوچون چوخ اؤنمليدير. چونکو اوزان صنعتي بيزيم پروفئسسيونال موسيقيميزي (موغاملاري، بسته کار و خالق ماهنيلاريني) اوچ دوغرولتودا ائتکيله ميشدير:

1- اوزامان صنعتي موسيقيميزي مئلوديک يؤنده ائتکيله ميشدير. ساز هاوالاري آهنگ اولاراق موسيقيميزي هر زامان اؤز تاثيري آلتينا آلميشدير. گئرچک بير تورک صنعتچي بو ائتکي نين ديشينا چيخا بيلمز. چونکو ساز هاوالاري امک و حالالليقلا ايچايچه اولماقلا ياناشي بيزيم تاريخيميزدن گلن سسلردير. ايندي تورپاغا دؤنوشموش اسکي نسیللرين ائستئتيک دويقولاري، ايستکلري سيخيشديريلميش بير بيچيمده ساز هاوالاريندا بيزيمله قارشيلاشار. بو اوزدن ده کؤکو بيزيم اويقارليغيميزا دايانان موسيقي صنعتينده موطلقا ساز صنعتي نين تاثيريني گؤره جه یيک. بير اؤرنک سؤيله يه جه یم. مثلن، اوزئيير حاجيبيلي نين «کوروغلو» اوپئراسيندا ساز يوخدور. اورادا ساز موسيقي آلتي يوخدور. آنجاق ساز هاوالاري وار. کوراوغلونون اوخومالاريندا بوتون موسيقي آلتلري بير يئرده ساز هاواسي چيخارماغا اؤزنيرلر. آنلاشيلديغي کيمي ساز صنعتي، حتّی بيزيم اوپئراميزي دا ائتکيله ميشدير.

پريسانين ساز صنعتيني ياخشي بيلمه سي، گؤزل ساز چالماسي اونون ايفاسينا چيشيتليليک و درينليک قازانديرميشدير.

2- بوغاز تاثيري. اؤزلليکله موغاملاريميزين باشقا خالقلارين موغاملاريندان فرقلنمه سي نين اساس سببلريندن بيري ده آشيق صنعتينده کي بوغازلارين موسيقيميزي گئنيش ميقياسدا ائتکيله مه سيدير. بوغازلاريميز موسيقي اوچون ياتقينليغيني اؤنجه اوزان صنعتينده دئنه ميشدير. زئينب خانلارووا، نازپري کيمي بير چوخ اؤنملي صنعتچيلرين ايفاسيندا اوزان بوغازي نين ائتکيسيني گؤرمک مومکوندور. بو ائتکي بير سئزگي ايله حيسس اولونور. آچيق شکيلده دئييلدير. بو ائتکيني اينجه بير شکيلده پريسانين دا ايفاسيندا گؤرمک موکوندور.

3- سؤزلو تاثير. سؤزلو تاثير ايفادان داها چوخ بسته کارليق صنعتينده اؤزونو گؤسترميشدير. يعني آشيق شعرلرينه بسته له نن ماهنيلار. بو اوچو بير يئرده بير بوتون اولاراق موسيقيميزي هر زامان دريندن ائتکيله ميشدير. پريسانين بسته کارليقلا مشغول اولوب اولماديغيني بيلميرم. آنجاق مشغول اولاجاغي تقديرده بو اولاناقدان دا يارارلاناجاغي قاچينيلماز اولاجاقدير. پريساني ايلک اؤنجه اوزان کيمي تانيديق. ايندي ايسه تورلو تورلو ماهنيلار ايفا ائدير.

پريسانين اورمودان اولماسي دا بير آيريجاليق داشيماقدادير. ندن؟ چونکو موسيقيميزده صفي الدين اورموي کيمي عاليم، فيلوسوف، بسته کار، بير نئچه موسيقي آلتيني چالان تاريخي بير شخصييت ده اورمودان تاريخيميزه گيرميشدير. بو اوزدن ده اورمو موسيقي ساحه سينده بؤيوک شخصييتلر يئتيشديرمه گه له نه گينه صاحيبدير. صفي الدين اورموي تاريخيميز و موسيقيميز اوچون چوخ اؤنمليدير. آراشديرماچيلارا گؤره، موسيقي سسلري نين کاغيذ اوزرينده تجسسومو، نوت شکلينه دؤنوشمه سي اورموي طرفيندن گئرچکلشميشدير. موسيقي نظرييه سيني ايلک کز اولاراق فارابي «کيتاب الموسيقي الکبير» اثرينده يازسا دا، بو ساحه اورموي طرفيندن داها دا گئنيشله ديلميشدير. اورموي موسيقي اوزَرينه بير نئچه کيتاب يازميشدير. ان اؤنمليسي ايسه، «ادوار» (دئويرلر) اثريدير. بو کيتاب تورک موسيقيسيني و شرق موسيقيسيني چوخ دريندن ائتکيه ليه جک کي، داها سونرا عبدالقادير ماراغالي «ادوار» اوزرينه «شرح الادوار» اثريني يازاجاقدي. پريسا ارسالان بو اورمو کولتوروندن گلمکده دير، صفي الدين اورموي گه له نه گيندن. صنعتي قدر اؤز ظاهيري گؤرکمي ده چکيجي و گؤزل اولان پريسا ارسالان خانيما باشاريلار ديلکلريمله.

آشاغيدا پريسا ارسالانين ايفالاريني دينله يه بيلرسينيز:

http://www.youtube.com/watch?v=RmJE5SYEUG8

http://www.youtube.com/watch?v=Jb2Ic4mRBqg

http://www.youtube.com/watch?v=7d0stZ2eG1I

http://www.youtube.com/watch?v=hiRDDCeiXmo

http://www.youtube.com/watch?v=eJoT2M7bPJ0

10/11/2009